Het krabbenmand-effect is ontstaan in het bedrijfsleven waarbij vrouwen in een groep elkaar (onbewust) tegenhouden om te groeien en hun “kop boven het maaiveld uit te steken”. Dit effect komt echter ook vaak voor in gemende zelfsturende team en managementteams.
Definitie krabbenmand
De definitie van het krabbenmand-effect is dat een krab makkelijk uit een mand kruipt als hij er alleen in zit. Zo gauw de mand voor een deel gevuld met krabben zit, komt er niet één krab meer uit. De oorzaak is dat ze allemaal tegelijk uit de mand willen kruipen, waardoor ze elkaar belemmeren. De visser hoeft de mand zelfs niet af te dekken. Dit wordt vaak als metafoor gebruikt.
Lees ook: Krabbenmand-effect in groepen
De komst van zelfsturende teams
Sinds ongeveer 1990 hebben veel organisaties, waaronder onderwijs- en zorginstellingen, zelfsturende teams gevormd. Efficiency overwegingen in combinatie met bezuinigingen speelden hierbij een belangrijke een rol. Het management wil met deze vorm in staat zijn om meer mensen aan te sturen dan de ‘span-of-control’ toeliet. Een organisatie hoeft dergelijke teams dan alleen te faciliteren, omdat het team autonoom gaat functioneren. Zo wordt een tussenlaag van leidinggevenden overbodig.
Voorwaarden
Inmiddels is gebleken dat bij het invoeren van zelfsturende teams zorgvuldig begeleiding vereist is. Daarnaast moeten aan bepaalde voorwaarden worden voldaan om succesvol te zijn.
- Kennis en vaardigheden binnen het team zijn groter dan de organisatie of opdrachtgever vraagt.
- Het zelfregulerend vermogen van het team is zo groot dat de werkzaamheden van elk lid zingevend is.
- Vergaande taakautonomie leidt tot taakverrijking en het leiderschap wordt door het team zelf ingevuld. Dit vereist een open communicatie binnen en tussen teams.
- Specialistische taken worden door meerdere teamleden vervuld. Dit vereist van de specialist de bereidheid zijn/haar specifieke kennis te delen en van de teamleden leergierigheid.
- Het team is bereid de eigen procedures, normen en waarden ter discussie te stellen en zo nodig te perfectioneren.
Vooral de tweede voorwaarde – taakautonomie – vullen teams en organisaties vaak te beperkt in. Redenen zijn soms van budgettaire aard, maar ook andere regels en procedures zorgen ervoor dat de taakautonomie niet tot ontwikkeling kan komen.
Effect in de praktijk
Een team functioneert effectiever als het benodigde leiderschap door het team zelf is ingevuld. In de praktijk blijkt echter anders. Dit kan komen doordat de medewerkers niet geleerd hebben om open en eerlijk te communiceren (versterking van het krabbenmand-effect). Als daarnaast de organisatie de taakautonomie van het team ook niet stimuleert, laat staan waardeert, dan kan het aanwezige natuurlijke leiderschap zich niet of nauwelijks ontwikkelen.
Wil jij je leiderschapskwaliteiten en zelfsturend vermogen vergroten in zowel werk als privé? Met een NLP opleiding zet je een waardevolle stap in je persoonlijke ontwikkeling.
Open communicatie
Als zelfsturend teams worden begeleid naar open communicatie, dan vergroot dat het onderlinge vertrouwen en ontstaat er een veiligheid om gevoelens werkelijk met elkaar te delen. Ontbreekt deze begeleiding of is de periode van begeleiding te kort, dan is het gevoel van veiligheid onvoldoende en gaan mensen – zeker in groepen – uitstekende strategieën ontwikkelen om vooral niet open met elkaar te communiceren.
Een paar voorbeelden:
Klinische blik
De teamleden praten wel over gevoelens, maar beleven ze niet echt. Ze zijn rationeel en afstandelijk, kijken klinisch en met een helikopterblik naar anderen die kennelijk gevoelens hebben.
Helpende hand
Het geëmotioneerde groepslid wordt geholpen. Zijn of haar emotie wordt niet geuit tegenover degene die de emotie oproept, maar min of meer gesust en weggemoffeld.
Luchtledige
De gevoelens die in de groep spelen worden wel uitgesproken, maar zo algemeen dat degene om wie het gaat zich niet aangesproken voelt.
Muren
Alle leden van het team ontkennen de emoties die er spelen; ze sluiten zich af voor wat er onderhuids speelt.
Werkelijk leiderschap
Het team kan het leiderschap niet invullen als de onderlinge communicatie is verstoord. De leden zijn dan vaak bezig met het zeker stellen van hun eigen veiligheid en positie binnen de groep, en handelen min of meer strategisch. Leiding nemen wordt niet toegestaan en aangemoedigd, waardoor leiderschap ontwikkelen lastig wordt. Door het ontbreken van werkelijk leiderschap, ontstaat vaak groepsvorming en wordt het krabbenmand-effect versterkt. Besluiten nemen wordt een moeizaam. Als er al besluiten worden genomen, dan worden ze vaak niet uitgevoerd en komt het team niet in beweging.
Organisatieopstelling
Het bespreekbaar maken van het effect van strategisch communiceren en de teamleden leren elkaar feedback te geven op een respectvolle en open wijze, doorbreekt het krabbenmand-effect voor een groot deel. In een teamopstelling zoals die bij AVPL wordt gegeven wordt de dynamiek binnen het team zichtbaar. Dit helpt de beperkingen van het team op te lossen.
Geef een reactie